Ежелгі Египет тілі туралы 7 қызықты деректер

Біз Геродоттың бір кездері «Египет - Нілдің сыйы» деп айтқанын бәріміз білеміз, бірақ бұл сөздің қаншалықты рас екенін бәрі бірдей біле бермейді. Ежелгі Мысыр өркениеті Ніл өзені болмаса, дәл осылай сақталмас еді. Ауыл шаруашылығын тұрақты сумен қамтамасыз ету және алдын ала болжауға болатын тұрақты су тасқыны қамтамасыз етті. Ежелгі египеттіктерге Месопотамиядағы көршілері сияқты қауіп төнген жоқ, олар әрқашан өз жерлеріне және өмір салтына қауіп төндіретін болжаусыз және өлімге әкелетін су тасқыны туралы алаңдады. Көршілері сияқты су тасқынынан қираған жерлерді қалпына келтірудің орнына, мысырлықтар күрделі қоғам құруға және Ніл күнтізбесі бойынша егін жинауды жоспарлауға уақыттарын жұмсады.

Бүтін бір тіл жасау ежелгі мысырлықтардың бірі болды. 'ең үлкен жетістіктер. Қасиетті оюлар деп те аталатын иероглифтер б.з.б. 3000 ж. Бұл афро-азиатикалық тілдер тобын ортақ пайдалану арқылы бербер және азиялық (семит) тілдері сияқты араб және иврит сияқты Солтүстік Африка (хамит) тілдерімен байланысты. Оның өмір сүру ұзақтығы төрт мың жыл болды және біздің дәуіріміздің он бірінші ғасырында әлі де қолданыста болды, бұл оны әлемдегі ең ұзақ үздіксіз жазылған тілге айналдырды. Соған қарамастан, ол өзінің өмір сүру кезеңінде өзгерді. Біздің эрамызға дейінгі 2600 жылдан 2100 жылға дейін болған академиктер көне египетті тіл деп атайды.Мысырда кездейсоқ табылған ерекше жартасқа сілтеме жасайды.

Розетта тасындағы мәтіннің үштілділік сипаты Еуропада шифрды ашу таң қалдырды. Ғалымдар мысырлық әріптерді грек тіліндегі аударманың көмегімен түсінуге тырысты. Розетта тасын мысырлық иероглифтік таңбамен тікелей байланыстыратын танымал қиялға қарамастан, ол мысырлық нұсқалардың ең жақсы сақталғаны болғандықтан, демотикалық жазу шифрды шешуге бағытталған алғашқы маңызды әрекеттердің тақырыбы болды.

Француз филологы Антуан Исаак Сильвестр де Саси (1758-1838) және оның швед шәкірті Йохан Давид Керблад (1763-1819) адам есімдерін оқи алды, көптеген «алфавиттік» деп аталатын фонетикалық құндылықтарды белгіледі. ” белгілерін қойып, бірнеше басқа сөздердің аудармасын анықтаңыз. Бұл әрекеттер мысырлық әріптердің дыбыстарын грек жазбасында келтірілген патшалар мен патшайымдардың жеке есімдерімен сәйкестендіру әрекетінен басталды.

Томас Янг (1773-1829) мен Жан арасындағы Египет иероглифтерін оқуға арналған жарыс. -Франсуа Шамполлион (1790-1832) осы серпілістердің арқасында мүмкін болды. Екеуі де өте ақылды еді. Он жеті жас үлкен Янг иероглифтік және демотикалық сценарийлерде таңғажайып жетістіктерге жетті, бірақ Шамполлион жетекші болды.соңғы инновация.

Жас кезінен Шамполлион өзінің интеллектуалдық күшін ежелгі Египетті зерттеуге, Сильвестр де Сасидің басшылығымен копт тілін үйренуге арнады. Шамполлион копт тіліндегі білімін «туу» сөзінің иероглифтік жазбасының түсіндірмесін дұрыс анықтау үшін пайдаланып, Египет иероглифтері фонетикалық дыбыстарды беретін теорияны дәлелдеді. Ол осы кезде мың жылдан астам уақыт ішінде алғаш рет Рамсес пен Тутмостың картуштарын ана тілінде оқыды. Шамполлионның жиені айтқан дәстүр бойынша, Шамполлион бұл растаудың маңыздылығын түсінген кезде, ол ағасының кеңсесіне кіріп, «Мен оны алдым!» деп айқайлады. құлап, бір аптаға жуық есінен танып қалды. Осы тамаша жетістікпен Шамполлион египетологияның «әкесі» мәртебесін нығайтты және жаңа зерттеу саласының дамуына үлес қосты.

Ғалымдар Розетта тасының үш аудармасы бар екенін анықтай алды. Шамполлион мен оның мұрагерлері мысыр жазуының құпиясын аша алған кездегі мәтін. Бұл мәтіннің мазмұны бұрын грек аудармасынан белгілі болды; бұл монарх Птоломей V Эпифан шығарған жарлық еді. Мысырдың түкпір-түкпірінен келген діни қызметкерлер синоды б.з.б. 196 жылы 27 наурызда елдің дәстүрлі астанасы Мемфисте бір күн бұрын Птолемей V Эпифанның тәж киюін еске алу үшін жиналды.Содан кейін Мемфис коммерциялық тұрғыдан Жерорта теңізінің жағалауындағы Александрияның көлеңкесінде қалды, бірақ соған қарамастан ол фараондық өткенге маңызды символдық сілтеме ретінде қызмет етті.

Осы конференцияның нәтижесінде пайда болған корольдік мәлімдеме стелада жарияланып, бүкіл елге таратылды. Розетта тасындағы жазу, кейде тастың өзі де Мемфис жарлығы деп аталады, өйткені онда жиналу және тәж кию рәсімі өтті. Жарлықтың таңдаулы бөліктері Нобайредегі стелада қайталанады, ал жарлық Elephantine және Tell el Yahudiya бірнеше қосымша стелаларында жазылған.

Жарлық б.з.б. 196 жылы шыққан кезде монарх небәрі 13 жаста болған. ; ол Птолемей әулетінің тарихындағы қиын кезеңде таққа отырды. 206 жылдан кейін Жоғарғы Мысырда қысқа өмір сүрген «жергілікті» билеушілер әулеті құрылып, Птоломей IV (б.з.б. 221–204) билігін аяқтады. Птолемей V-тің көтерілістің атырауын басуы және оның Ликополис қаласын қоршауы Розетта тасында сақталған жарлықтың бір бөлігінде еске алынады.

Птолемей дәуіріндегі көтерілістердің басылуын Телл-Тимай орнында қазба жұмыстарын жүргізген археологтар осы кезеңдегі толқулар мен бұзылулардың белгілерімен байланыстырды. 204 жылы әкесі қайтыс болғаннан кейін жас патша таққа отырғанымен, ол қазірдің өзіндеКөп ұзамай патшайым Арсиное III өлтіруді ұйымдастырған айлакер регенттердің мұқият басшылығымен жас бала ретінде таққа отырды, жас баланы анасы немесе отбасы регентісіз қалдырды.

Птолемей V-ті бала кезінде регенттер тәж кигізді, бірақ оның нақты тәж киюі ол есейгенге дейін болмады және Розетта тасында Мемфис жарлығымен атап өтілді. Бұл соңғы тәж кию тоғыз жылға кейінге шегерілді. Розетта тасындағы жазбаға сәйкес, Жоғарғы Египет көтерілісшілері атыраулық қарсыласу жеңілісінен кейін б.з.б. 186 жылға дейін, бұл аймақтағы патша бақылауы қалпына келтірілгенге дейін табанды болды.

Жарлық келіссөздер жүргізілгенін куәландыратын күрделі құжат болып табылады. екі күшті ұйымның арасындағы билік: Птоломейлердің корольдік әулеті және египеттік діни қызметкерлердің жиналған қауымдастығы. Тастағы жазуға сәйкес, Птолемей V ғибадатханаларға қаржылық көмекті қалпына келтіреді, діни қызметкерлердің стипендиясын көтереді, салықты төмендетеді, сотталғандарға рақымшылық жасайды және белгілі жануарлар культін ынталандырады. Оның орнына елдің түкпір-түкпіріндегі храмдарға «Мысырдың қорғаушысы Птолемей» деген мүсіндер қойылып, патшаға табынушылықты күшейтеді.

Әр айдың отыз бірінші күніне сәйкес келетін патшаның туған күні және он жетінші күні келетін патшаның таққа отырған күні - бұл екеуі де діни қызметкерлердің тойлауы керек мерекелер. Нәтижесінде патшаның билігі тұрақтықолдау тапты және мысырлық діни мекеме айтарлықтай артықшылықтарға ие болды. Розетта тасы туралы Мемфис жарлығын басқа стелаларда құжатталған және кейде Птолемейлік сацердотальдық жарлықтар деп атайтын ұқсас империялық декларациялар контекстінде оқу керек.

Мендес стеласы б.з.б. 264/3 жж. Птолемей II Филадельф тұсындағы, Александрия жарлығы б.з.б. 243 ж. және Канопус жарлығы б.з. Птоломей IV Филопатордың билігі, Розетта тастың Мемфис жарлығы б.з.б. 196 ж., Филейдің бірінші және екінші жарлығы 186-185 жж. Археологиялық зерттеулер осы стелалардың қосымша құрамдас бөліктерін табуды жалғастыруда, соның ішінде 1999–2000 жылдары табылған Эль-Хазиндариядан Александрия жарлығының жаңа үлгісі және 2004 жылы табылған Тел Бастаның Канопус жарлығының бөліктері.

4) Ежелгі Египеттегі жазу материалдары

-Тас: Прединастия дәуірінен бері тастан табылған ең ерте Египет жазуы.

-Папирус: Папирус папирус сабақтарына тігінен жалғанған қалың жапырақтардан тұрады және ол қара және қызыл сиямен шлейфтермен кеңінен жазылған.

-Острака, сөзбе-сөз «қыш ыдыстар немесе тастар» ,” бұл зақымдалған немесе құрылыс алаңдарынан алынған тегіс әктас жарықтары. Жанкүйерден хабарлама бар«Хай» иегері «Неб Нефер» шығармасының жоғарғы жағында ақ әктастың сынығына жазылған, бұл оның қолданылуы тек төменгі тап өкілдерімен шектелмейтінін көрсетеді. Ол демотикалық әдебиетте қатты атап өтілді, ал иератикалық дискурстарда азаяды. Немесе бір кездері папирусқа көшірмес бұрын хабарламалар жасау үшін пайдаланылған ostraka деп аталатын сынған қыш ыдыстардың фрагменттерін алыңыз. Көптеген сындар Остракаға қатысты болды, бұл папирусқа қол жеткізе алмайтындар үшін ең шектеулі нұсқа ретінде қарастырылды.

-Вуд: Ол жазуды жақсы сақтамағандықтан сирек қолданылғанымен, онда кейде еретикалық мәтін үлгілері бар екені анықталды.

-Фарфор, тас және қабырғалар.

5) Ашаршылық Стела: Фараон күнделігі

Ніл тасқынының болмауы Жоғарғы және Төменгі Мысыр патшасы Джосер патшаның тұсында жеті жылдық ашаршылықты тудырды: Нетерхет және негізін қалаушы. Мысырды қорқынышты жағдайда қалдырған Ескі Патшалықтағы Үшінші әулет. Астық жетіспеді, тұқымдар қурап, адамдар бір-бірін тонап, храмдар мен храмдар жабылып жатқандықтан, патша таң қалды. Патша өзінің сәулетшісі әрі премьер-министрі Имхотептен өз халқының қайғы-қасіретіне тосқауыл қою үшін ежелгі қасиетті кітаптарды іздеуді сұрайды. Патшаның нұсқауы бойынша Имхотеп саяхаттадыАйн Шамс (Ескі Гелиополис) тарихи елді мекеніндегі ғибадатханаға барды, онда ол жауап Ніл өзенінің қайнар көзі Йебу қаласында (Асуан немесе Піл) екенін білді.

Джосер пирамидасының дизайнері Саккара, Имхотеп, Йебуге саяхаттап, Хнум храмына барды, онда гранит, асыл тастар, минералдар және құрылыс тастарын бақылады. Құнарлылық құдайы Хнум адамды саздан жасады деп есептелді. Имхотеп патша Джосерге Йебуге ресми сапары кезінде саяхат туралы жаңарту жіберді. Хнум Имхетоппен кездескен күннің ертеңінде патшаға түсінде көрініп, Джосер Хнум ғибадатханасын қалпына келтіргені үшін аштықты тоқтатып, Нілді қайтадан ағызуды ұсынады. Нәтижесінде Джозер Хнумның нұсқауларын орындап, Хнум ғибадатханасына аймақтың Elephantine кірісінің бір бөлігін берді. Ашаршылық пен халықтың азабы содан кейін көп ұзамай аяқталды.

Б.з.б. 250 жылға жуық, Птолемей V тұсында аштық туралы ертегі Асуандағы Сехел аралындағы гранит тасқа жазылған. Биіктігі 2,5 метр, ені 3 метр Стелада оңнан солға қарай оқылатын иероглифтік жазудың 42 бағанасы бар. Птолемейлер стелаға әңгімені жазғанда, оның көлденең сынуы болды. Ескі Патшалық кезінде Асуанда құрметке ие болған үш піл құдайларына (Хнум, Анукет және Сатис) патша Джосердің сыйлықтарының суреттері жоғарыдан табылған.жазулар.

Бруклин мұражайының мұрағатында сақталған құжаттарына сәйкес, американдық египеттанушы Чарльз Эдвин Уилбур тасты 1889 жылы тапты. Уилбур стеладағы жазуды түсіндіруге әрекеттенді, бірақ ол әңгіменің қай жылы жазылғанын ғана шеше алды. тасқа жазылған. Неміс египтологы Генрих Брюгш 1891 жылы гравюраларды алғаш рет оқығаннан кейін бұл тапсырманы аяқтау үшін 62 жыл қажет болды. Басқа төрт египеттанушы қолжазбаларды аударуға және өңдеуге мәжбүр болды. Кейінірек Мириам Лихтхайм «Ежелгі Египет әдебиеті: оқулар кітабы» атты кітапта бүкіл аударманы шығарды.

6) Ежелгі Египет әдебиеті

Қабірлердегі жазулар, стелалар, обелисктер және храмдар; мифтер, әңгімелер және аңыздар; діни жазбалар; философиялық шығармалар; даналық әдебиет; өмірбаяндар; өмірбаяндары; тарихтар; поэзия; гимндер; жеке эсселер; әріптер; және сот жазбалары ежелгі Египет әдебиетінде кездесетін әртүрлі баяндау мен поэтикалық формалардың бірнеше мысалдары ғана. Бұл жанрлардың көпшілігі «әдебиет» ретінде жиі қарастырылмағанымен, мысырлық зерттеулер оларды осындай деп жіктейді, өйткені олардың көпшілігінің, әсіресе Орта Патшалықтың (б.з.б. 2040–1782) әдеби құндылығы соншалықты жоғары.

Египет жазуының ең алғашқы үлгілері Ерте әулеттік кезеңдегі (шамамен б.з.б. 6000–3150 жж.) тізімдер мен өмірбаяндарды ұсынуда кездеседі. Ұсыныс тізіміжәне өмірбаяны марқұмның бейітіне үнемі әкелетін сыйлықтар мен сомалар туралы хабарлау үшін адамның қабірінде бірге ойылған. Зираттарда тұрақты сыйлықтар маңызды болды, өйткені өлгендер денелері бұзылғаннан кейін өмір сүре береді деп есептелді; олар дене пішінін жоғалтқаннан кейін де ішіп-жеу керек болды.

Ескі Патшалық кезінде Құрбандық тізімі ақыр соңында оны алмастыратын стандартты әдеби шығарманың «Құрбандық үшін дұға» дегенді тудырды, ал естеліктер пирамида мәтіндерін тудырды, олар пирамида мәтіндерін сипаттады. патшаның билігі және оның ақырет өміріне жеңісті сапары (шамамен б.з.б. 2613-2181 жж.). Бұл жазбалар сөздер мен дыбыстарды (мағынаны немесе мағынаны білдіретін таңбалар) білдіру үшін идеограммаларды, фонограммаларды және логограммаларды біріктіретін «қасиетті оюлар» деп аталатын иероглиф деп аталатын жазу жүйесі арқылы жасалған. Иероглифтік жазудың еңбекқор сипатына байланысты онымен қатар иератикалық («қасиетті жазбалар» деп те аталады) деп аталатын жылдамырақ және пайдаланушыға ыңғайлы сценарий дамыды.

Иероглифке қарағанда формальды және дәлдігі аз болғанымен, иератикалық бірдей ұғымдарға құрылған. Ақпаратты жылдам әрі жеңіл жеткізуге арналған иероглифтік жазуды жазу кезінде кейіпкерлердің орналасуы мұқият қарастырылды. Демотикалық сценарий («жалпы жазу» деп те аталады) алдышамамен б.з.б. 700 жылы иератикалық орын және ол Мысырда христиандық пайда болғанға дейін және б. з. төртінші ғасырда копт жазуы қабылданғанға дейін қолданылған.

Мысыр әдебиетінің көпшілігі иероглифпен немесе иератикалық жазумен жазылған. Папирус шиыршықтары мен қыш ыдыстарға, сондай-ақ қабірлерге, обелисктерге, стелаларға және храмдарға жазу үшін пайдаланылды. Иератикалық сценарийлер, кейіннен демотик және копт — білімділер мен сауаттылардың стандартты жазу жүйесіне айналғанымен, иероглифтер Мысырдың бүкіл тарихында ерте христиандық дәуірде тастап кеткенге дейін монументалды құрылыстар үшін қолданыла берді.

Бірақ көп. Жазудың әртүрлі түрлері «Египет әдебиетінің» қолшатырына жатады, бұл эссе үшін ең алдымен әңгімелер, аңыздар, мифтер және жеке эсселер сияқты дәстүрлі әдеби шығармаларға назар аударылады. Жазудың басқа түрлері ерекше назар аударған кезде атап өтіледі. Мысыр тарихы мыңжылдықтарды қамтитын және көптеген кітаптарды қамтитын Мысыр өркениеті шығарған әдеби шығармалардың кең ауқымын бір мақала жеткілікті түрде сипаттай алмайды.

7) Карнак храмы

Египеттің ең қасиетті орындарының бірі Амун храмы 2000 жылдан астам үздіксіз қолданыс пен кеңеюді сипаттайды. Жаңа Патшалықтың соңында, бақылау кезіндеМысыр тілі.

Ол шамамен 500 жыл ғана сөйлегенімен, ортаңғы египет тілі, сондай-ақ классикалық мысыр тілі ретінде белгілі, шамамен б.з.д. 2100 жылы басталып, ежелгі Египет тарихының қалған бөлігінде басым жазба иероглифтік тіл болып қала берді. Кейінгі мысырлықтар біздің дәуірімізге дейінгі 1600 жылдар шамасында ауызекі тіл ретінде орта мысыр тілін ала бастады. Бұл бұрынғы кезеңдерден төмендегенімен, оның грамматикасы мен лексикасының бөліктері айтарлықтай өзгерді. Демотиктер біздің дәуірімізге дейінгі 650 жылдан біздің заманымыздың бесінші ғасырына дейін созылған соңғы Египет дәуірінде пайда болды. Копт тілі демотик тілінен дамыды.

Танымал жаңсақ пікірге қарамастан, копт тілі - өз алдына бөлек Библиялық тіл емес, ежелгі египет тілінің жалғасы ғана. Біздің дәуіріміздің бірінші ғасырынан бастап, копт тілінде тағы мың жыл немесе одан да көп уақыт сөйлеген. Енді бұл тек Мысыр Копт Православие Шіркеуінің бірнеше қызметтері кезінде айтыла береді. Заманауи зерттеушілер копт тілінен иероглифтік айтылым бойынша кейбір нұсқаулар алды. Өкінішке орай, араб тілі копт тілін тұрақты түрде ығыстырып, ежелгі мысыр тілінің соңғы сатысының сақталуына қауіп төндіреді. Қазіргі ауызекі египет тілінің синтаксисі мен лексикасы копт тілімен айтарлықтай бөліседі.

Иероглифтерді түсіну оңай емес, бірақ бірінші белгісіздіктен шыққаннан кейін ол келесідей болады:халық олардың Жоғарғы Мысырдағы Фивадағы билігі мен Төменгі Египеттегі Пер-Рамсес қаласындағы перғауынның билігі арасында екіге бөлінді, ғибадатхананы басқаруды қадағалайтын Амун діни қызметкерлері мүмкіндігінше бай және күшті болды. Фивия үкіметін бақылауға алу.

Жаңа Патшалықтың ыдырауының және Үшінші аралық кезеңнің басталуының негізгі себебі діни қызметкерлер ықпалының дамуы және оның салдарынан перғауынның жағдайының әлсіздігі (б.з.б. 1069 – 525 жж.) деп есептеледі. . 525 жылы парсы шапқыншылығы да, б.з.б. 666 жылы ассириялық шапқыншылығы да ғибадатхана кешеніне зақым келтіргенімен, екі шабуылда да жөндеу және жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Египет Рим империясының құрамына б.з. төртінші ғасырда қосылды және Христиандық жалғыз шынайы дін ретінде құрметтелді. 336 жылы император II Констанций (б.з. 337–361 жж.) барлық пұтқа табынушылық храмдарын жабу туралы бұйрық бергеннен кейін Амун храмы тасталды. Құрылымды христиандық өнер туындылары мен қабырғалардағы жазулар көрсеткендей, копт христиандары шіркеу қызметтері үшін пайдаланды, бірақ содан кейін бұл орын тасталды.

Ол жетінші жылы арабтардың Египетке шабуылы кезінде табылды. ғасырда және сол кезде ол бір жерде жиналған құрылыстардың көптігінен «қабырғалы қала» дегенді білдіретін «Қа-ранақ» деп аталды. «Қарнақ» терминіеуропалық зерттеушілер Мысырға б.з. 17 ғасырда келген кезде, Фивияның керемет қалдықтары анықталған кезден бері бұл орын үшін қолданылған.

Ертедегі храм және Амун: Ментухотептен кейін. II Египетті шамамен б.з.б. 2040 жылы біріктірді, Амун (сонымен қатар Амун-Ра деген атпен белгілі), тебандық кішігірім құдайшылдық танымал болды. Амун, құдайлардың ең ұлы билеушісі және өмірді жаратушы және сақтаушы екі ежелгі құдайдың, Атум мен Раның (тиісінше күн құдайы мен жаратылыс құдайы) энергиясы біріктірілген кезде жаратылды. Кез келген ғимарат тұрғызылғанға дейін Қарнақ орны Амунға арналған болуы мүмкін. Ол сонымен қатар Фивада табынатын Атум немесе Осирис үшін қасиетті болған болуы мүмкін.

Орналасқан жері бұрын қасиетті жер ретінде белгіленген, өйткені онда жеке тұрғын үйлер мен базарлар жоқ; оның орнына, бастапқы ғибадатхана ашылғаннан кейін ұзақ уақыт өткен соң ғана діни тақырыптары бар ғимараттар немесе корольдік пәтерлер салынды. Ежелгі Египеттегі толық зайырлы ғимарат пен қасиетті жерді ажырату қиын болар еді деп болжауға болады, өйткені адамның діни сенімі мен күнделікті өмірі арасында ешқандай айырмашылық болмаған. Дегенмен, бұл әрдайым бола бермейді. Қарнақтағы бағаналар мен қабырғалардағы көркем шығармалар мен жазулар бұл жердің әрқашан ғибадат орны болғанын көрсетеді.

Wahankh Intef II (шамамен 2112–2063) есептеледіорналасқан жерде бірінші ескерткіш, Амунның құрметіне бағана тұрғызу. Раның бұл жер бастапқыда ескі патшалықта діни себептермен құрылған деген теориясын оның Фестиваль залында патшаның Тутмос III тізіміне сілтеме жасаған зерттеушілер жоққа шығарды. Олар кейде ескі патшалық әсер еткен қирандылар сәулетінің аспектілеріне назар аударады.

Алайда, Ескі Патшалық (ұлы пирамида салушылар дәуірі) стилі кейінгі ғасырларда жиі еліктейді. өткеннің ұлылығы, архитектуралық байланыс талапқа әсер етпейді. Кейбір ғалымдар Тутмос III-тің патшалар тізімі, егер бұл жерде ескі патшалық императорлар тұрғызылса, олардың ескерткіштерін кейінгі монархтар қирататынын көрсетеді деп санайды.

Ваханх Интеф II Ираклеопольдегі әлсіз орталық билікке қарсы күрескен фиван патшаларының бірі болды. . Ол Ментухотеп II (шамамен б.з.б. 2061–2010 жж.) іске қосты, ол ақырында солтүстік билеушілерін құлатып, Египетті Фиван билігінің астына біріктірді. Ментухотеп II өзінің жерлеу кешенін Карнақ өзенінің дәл арғы жағындағы Дейр-эль-Бахриде салғанын ескере отырып, кейбір мамандар бұл уақытта Ваханх Интеф II қабірінен басқа үлкен Амун храмы болған деп болжайды.

Ментухотеп. II оның қарсы кешенін тұрғызбас бұрын Амунға жеңіске көмектескені үшін алғыс айту үшін ғибадатхана тұрғыза алар еді, дегенмен бұлбекіту алыпсатарлық және оны растайтын ешқандай дәлел жоқ. Оның мотивациясы болуы үшін сол кезде ғибадатхананың болуы қажет емес еді; ол өзінің жерлеу кешенінің орнын өзеннің арғы жағындағы қасиетті жерге жақын болғандықтан таңдаған болуы мүмкін.

Орта патшалық Сенусрет I (б.з.б. 1971–1926 жж.) Амунға ғибадатхана тұрғызды, оның ауласы бар. Ментухотеп II-нің өзеннің арғы жағындағы жерлеу кешенін еске алу және үлгі ету үшін арналған. Сенусрет I Қарнақтағы алғашқы белгілі құрылысшы. Сондықтан I Сенусрет Қарнақты ұлы батыр II Ментухотептің бейітіне реакция ретінде жобалаған болар еді. Дегенмен, бұл жердің кез келген ғибадатхана салынбай тұрып қастерленгені белгілі, сондықтан бұл бағыттағы кез келген мәлімдемелер гипотетикалық болып қала береді.

Сенусрет I-ден кейінгі Орта Патшалық патшалары әрқайсысы ғибадатханаға толықтырулар енгізді. және аумақты кеңейтті, бірақ қарапайым ғибадатхана алаңдары мен құрылымдарын керемет ауқымды және егжей-тегжейлерге назар аударатын үлкен кешенге айналдырған Жаңа Патшалықтың патшалары болды. 4-ші әулет билеушісі Хуфу (б.з.б. 2589–2566 жж.) Гизада өзінің Ұлы пирамидасын салғаннан бері Карнақпен салыстыруға болатын ештеңе жасалмады.

Дизайн & Веб-сайттың қызметі: Карнак бірнеше тіреуіштерден тұрады, олар төбесіндегі карниздерге дейін тарылып, аулаларға, залдарға жәнехрамдар. Бірінші пилон келушіні жалғастыруға шақыратын үлкен кортқа апарады. 337 фут (103 метр) және 170 фут болатын Гипостиль кортына екінші пилоннан (52 м) кіруге болады. Әрқайсысының биіктігі 72 фут (22 метр) және диаметрі 11 фут (3,5 метр) 134 бағандар залды тіреп тұр.

Амунға табыну танымал болғаннан кейін көп ұзамай, фивандық шайқас Монтуға арналған учаске әлі де болды. жер алғаш рет бағышталған бастапқы құдай болуы мүмкін құдай. Амунға, оның әйелі Мутқа, күн сәулесінің құдайы және олардың ұлы Хонсуға, ай құдайына құрмет көрсету үшін ғибадатхана өскен сайын Бунсон жоғарыда сипаттаған үш бөлікке бөлінді. Олар «Февандық триада» деп аталды және Осирис культі мен оның Осирис, Исис және Хор триадасы оларды басып озғанға дейін ең құрметті құдайлар болды.

Орта Патшалықтың Амунға арналған бастапқы ғибадатханасы кешенмен ауыстырылды. Осирис, Птах, Хорус, Хаттор, Исис және Жаңа Патшалық перғауындары алғыс айту парызымыз деп есептеген кез келген басқа атақты құдайларды қоса алғанда, бірнеше құдайларға арналған храмдар. Тәңірлердің діни қызметкерлері ғибадатхананы бақылап, ондық пен садақа жинады, тамақ пен кеңес берді және құдайлардың халыққа ниеттерін аударды. Жаңа Патшалықтың аяғында Қарнақта 80 000-нан астам діни қызметкер жұмыс істеді, ал ондағы бас діни қызметкерлер перғауыннан да бай болды.

Басынан бастап.Аменхотеп III билігі, мүмкін одан да ертерек Амун діні Жаңа Патшалық патшалар үшін қиындықтар туғызды. Бірде-бір монарх Аменхотеп III-тің жартылай әрекеттері мен Эхнатонның керемет реформасынан басқа, діни қызметкерлердің беделін айтарлықтай төмендетуге тырыспады және бұрын айтылғандай, әрбір патша Амун ғибадатханасына және фивандық діни қызметкерлердің байлығына үздіксіз сыйға тартты.

Карнак үшінші аралық кезеңнің қайшылықтары кезінде де (шамамен б.з.б. 1069 – 525 жж.) құрметке ие болды, ал Мысыр перғауындары оны мүмкіндігінше қосуды жалғастырды. 671 жылы Мысырды ассириялықтар Асархаддонның қол астына алды, содан кейін 666 жылы Ашурбанипал жаулап алды. Фивия екі шапқыншылық кезінде де қиратылды, бірақ Карнақтағы Амун храмы қалды. Біздің дәуірімізге дейінгі 525 жылы парсылар елді жаулап алған кезде, дәл осындай үлгі тағы да қайталанды. Ассириялықтар Фивы мен оның керемет ғибадатханасын қиратқаннан кейін мысырлықтарға оны қалпына келтіруге бұйрық берді, өйткені олар өте риза болды.

Мысырдың билігі мен Карнақтағы жұмысы перғауын Амиртей (404–398 жж. билігі) қайта жанданды. б.з.д.) парсыларды Мысырдан қуды. Нектанебо I (б.з.б. 380–362 жж.) ғибадатханаға обелиск пен аяқталмаған тіреуіш тұрғызып, оны кез келген басқыншылықтарға қарсы нығайту үшін айналаны қабырға тұрғызды. Филедегі Исис храмын Нектанебо I салған,Ежелгі Египеттің ұлы ескерткіштерін салушылардың бірі. Ол елдің соңғы туған египет монархтарының бірі болды. Мысыр б.з.б. 343 жылы парсылар елге оралғанда тәуелсіздігін жоғалтты.

1) Иероглифтердің өнертабысы

Меду Нетжер атауы «Құдайлардың сөздері» дегенді білдіреді. Ежелгі Египет иероглифтері. Иероглифтік жазу жүйесін құрайтын 1000-нан астам иероглифтерді құдайлар жасаған деп есептелді. Дәлірек айтқанда, жазу жүйесін мысырлықтардың даналығы мен есте сақтау қабілетін жақсарту үшін Тот құдайы жасаған. Алғашқы күн құдайы адамзатқа жазу жүйесін беруді қорқынышты идея деп ойлады, өйткені ол жазумен емес, ақыл-ойымен ойлауын қалады. Бірақ Тот әлі де мысырлық жазушыларға өздерінің жазу әдісін тапсырды.

Олар Египет иероглифтерін оқи алатын жалғыз халық болғандықтан, Ежелгі Мысырда жазушылар өте құрметке ие болды. Фараондық өркениет алғаш рет пайда болған кезде, б.з.б. 3100 жылға дейін, сурет жазуы жасалды. Олардың өнертабысынан 3500 жыл өткен соң, бесіншіғасырда Египет өзінің соңғы иероглифтік жазуын жасады. Бір қызығы, тіл әріпке негізделген жазу жүйесімен ауыстырылғаннан кейін 1500 жыл бойы тілді түсіну мүмкін болмады. Ертедегі египеттік иероглифтер (пиктографиялар) сезімдерді, ойларды немесе сенімдерді жеткізе алмады.

Сонымен қатар, олар өткенді, бүгінді және болашақты көрсете алмады. Бірақ біздің эрамызға дейінгі 3100 жылға қарай грамматика, синтаксис және лексика олардың тіл жүйесінің бір бөлігі болды. Сонымен қатар, олар идеограммалар мен фонограммалар жүйесін қолдану арқылы жазу дағдыларын дамытты. Фонограммалар берілген сөзді құрайтын жеке дыбыстарды білдіреді. Фонограмма, пиктографиядан айырмашылығы, ана тілінде сөйлемейтіндерге түсініксіз. Египет иероглифтерінде ең жиі қолданылатын 24 фонограмма болды. Фонограммамен жазылған сөздердің мағынасын одан әрі түсіндіру үшін қорытындыға идеограммалар қосты.

2) Ежелгі Египет тілінің жазулары

Төрт әр түрлі жазулар болды. Ежелгі Мысыр тілін жазу үшін қолданылады: иероглифтер, иератикалық, демотикалық және копт. Ежелгі Мысыр тілі қолданыста болған ұзақ уақыт ішінде бұл таңбалардың барлығы бірден емес, бірінен соң бірі пайда болды. Бұл сонымен қатар ежелгі мысырлықтардың өмірдің күрделенуі мен дамуы үшін жаңа дүниелерді құруды қажет ететінін болжаған олардың ойлары қаншалықты жетілгенін көрсетеді.Барған сайын кеңейген және жетілдірілген әрекеттерді жақсарту және құжаттау үшін сәйкес коммуникация әдістері.

Ежелгі Египетте қолданылған ең алғашқы жазу иероглиф деп аталды және ол бұрын-соңды жасалған ең әдемі жазылған сценарийлердің бірі болып табылады. Уақыт өте келе, мысырлықтар өздерінің кеңейген талаптарын қанағаттандыру және әкімшілік талаптарды қанағаттандыру үшін жаңа, анағұрлым курсивті және қарапайым жазуды жасауға мәжбүр болды; нәтижесінде олар иератикалық деп аталатын курсивті жазуды жасады. Кейінгі кезеңдер көптеген істер мен әлеуметтік өзара әрекеттесулерді қанағаттандыру үшін иератикалық жазудың курсивті болуын талап етті. Демотикалық сценарий курсивтің осы роман түріне берілген атау болды.

Копт жазуы кейіннен сол уақыттың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әзірленді. Мысыр тілі грек алфавитімен және демотикалық жазулардың жеті таңбасымен жазылған. Бұл жерде «иероглиф тілі» деп аталатын ежелгі египет тілі туралы жалпы түсініспеушілікті жою орынды. Иероглифпен жазу тіл емес, жазу. Бір ежелгі египет тілін жазу үшін төрт түрлі жазу қолданылады (иероглифтер, иератикалық, демотиктік, копттік жазулар).

Иероглифтік жазу: Ежелгі мысырлықтар өз тілдерін жазу үшін қолданған ең ерте жазу жүйесі иероглифтік болды. Грек тіліндегі иерос және глифтер терминдерінің қайнар көздері болып табыладысөз тіркесі. Олар оның храмдар мен қабірлер сияқты киелі орындардың қабырғаларында жазылғанын «қасиетті жазулар» деп атайды. Храмдар, қоғамдық ескерткіштер, қабір қабырғалары, стелалар және көптеген түрдегі басқа да артефактілердің барлығында иероглифтік әріптер болды.

Иератикалық: Термин гректің hieratikos сын есімінен шыққан, ол «діни қызметкер» дегенді білдіреді. Діни қызметкерлер бұл жазуды грек-рим дәуірінде жиі қолданғандықтан, оған «діни қызметкер» деген лақап ат берілді. Белгілердің бастапқы графикалық пішіндерін танылмайтын етіп көрсету үшін жеткілікті курсивті болатын барлық ескі сценарийлер енді осы белгілеу арқылы өтеді. Мұндай негізгі және курсивті жазудың генезисі негізінен қарым-қатынас пен құжаттауға деген ұмтылыстың өсуіне байланысты болды. Оның көп бөлігі папирус пен остракаға жазылғанымен, тасқа кейде иератикалық жазулар да кездеседі.

Демотические: Бұл сөз гректің demotions сөзінен шыққан, яғни «танымал. » Бұл атау сценарийді қоғамның кейбір өкілдері жасағанын білдірмейді; керісінше, бұл сценарийдің барлық адамдар тарапынан кеңінен қолданылуына қатысты. Демотикалық, иератикалық жазудың өте жылдам және қарапайым нұсқасы, бастапқыда шамамен б.з.б. VIII ғасырда пайда болды және біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырға дейін қолданылды. Ол папирусқа, остракаға, тіпті тасқа иератикалық жазумен жазылған.

Копт: Соңғы кезеңЕгипет жазуының эволюциясы осы жазу арқылы берілген. Мысыр тіліне қатысты грек сөзі Aegyptus, бәлкім, копт атауы қай жерден шыққан болса керек. Копт тіліне алғаш рет дауысты дыбыстар енгізілді. Бұл мысыр тілін қалай дұрыс айту керектігін анықтауда өте пайдалы болуы мүмкін. Грек әріптері Египетті гректер жаулап алғаннан кейін саяси қажеттілік ретінде ежелгі египетті жазу үшін қолданылған. Мысыр тілін жазу үшін грек алфавиті демотик тілінен бейімделген жеті мысырлық белгі әріптерімен бірге қолданылды (грек тілінде кездеспейтін мысыр дыбыстарын көрсету үшін).

3) Розетта тасты талдау

Розетта тасы – гранодиорит стеласы, үш жазуда: демотические, иероглифтер және грекше бірдей жазумен қашалған. Әртүрлі адамдар үшін ол әртүрлі нәрселерді білдіреді. Тас 1799 жылы шілдеде Наполеонның Египетке шабуылы кезінде Розетта қаласында (қазіргі Эль-Рашид) француз сарбаздарымен табылған. Александрияның шығысында, Жерорта теңізі жағалауына жақын жерде Розетта табылған болатын.

Офицер Пьер Франсуа Ксавье Бушар (1772–1832) Наполеон әскерлері бекіністерді тұрғызып жатқан кезде үлкен нақышталған тасты тапты. Иероглиф пен грек жазбаларының қатар қоюының маңыздылығы оған бірден түсінікті болды және ол әрбір жазуды бір жазу деп дұрыс пайымдады.бір құжаттың аудармасы. Стеланың мазмұнын қалай жариялау керектігі туралы грек нұсқаулары аударылғанда, олар бұл болжамды растады: «Бұл жарлық қатты тастан жасалған стелаға қасиетті (иероглифтік), жергілікті (демотикалық) және грек әріптерімен жазылуы керек». Нәтижесінде Розетта тасына немесе француз тіліндегі «Розетта тасы» осылай аталды.

Соңғы екі ғасырда көптеген топтар Розетта тастың калейдоскопиялық символизмін қабылдап, оны дүниежүзілік белгішеге айналдырды. алғаш ашылғаннан бері. Франция мен Англияның 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырдың басындағы отаршылдық империяларды құру, сақтау және кеңейту жолындағы күресіндегі империялық ұмтылыстары нысанның Британ мұражайындағы қазіргі үйінде көрсетілген. Тастың бүйірлерінде «1801 жылы британ әскері Египетте алынды» және «король Джордж III берді» деген жазу тастың өзінде осы шайқастардың тыртықтары әлі де сақталғанын көрсетеді.

Египет, сол кездегі. Осман империясының бір бөлігі қарама-қарсы саяси күштердің арасында қалды. Мысыр 1798 жылы Наполеонның шапқыншылығы және одан кейін 1801 жылы британдық және османлы әскерлерінің жеңіліске ұшырауы нәтижесінде жиі пайдаланылған ғасырға аяқ басты. Жаппай шерулер, жаппай қарсылық және үзік-үзік көтерілістер еуропалық державалардың автономиялық дамуды қуғын-сүргінге ұшыратуынан туындады және әдетте ұйымдастырылды. арасындағы ұлтшылдық сезімдер төңірегіндетұрғындары негізінен ислам және копт болды. Александрия келісімінен кейін тас 1801 жылы британдықтарға ресми түрде берілді, ал 1802 жылы Британ мұражайына қойылды.

Ол жерде BM EA 24 тіркеу нөмірімен үздіксіз дерлік көрсетілді. Түсіну. Розетта тасының мағынасына қанша топ әсер еткені оның тарихи алғышарттарын білуді талап етеді.

Тас оны ашқан Наполеон сарбаздары мен иемденген британдық сарбаздар үшін ғылыми жетістіктер мен саяси гегемонияны білдіреді. Францияның жеңілісінен кейін. Тас ұзақ уақыт бойы Египеттің көптеген этникалық топтарының ортақ ұлттық және мәдени тарихының символы ретінде қызмет етті. Осыған байланысты кейбір адамдар Розетта тасты «экспорттауды» отаршылдық «ұрлық» ретінде қарастырды, оны қазіргі Египет мемлекетіне репатриациялау арқылы толтыру керек.

«Розетта тас» тіркесі айналды. Ежелгі Мысыр жазбаларын декодтаудағы шешуші рөлінің нәтижесінде кодтарды бұзатын немесе құпияларды ашатын кез келген нәрсеге сілтеме жасау үшін кеңінен қолданылады. Әйгілі тіл үйрену бағдарламасы үшін атауды пайдалану корпоративтік әлемнің оның танымалдылығына қалай тез қол жеткізгенінің тамаша мысалы болып табылады. «Розетта Стоун» терминінің 21 ғасырдағы жаһандық мәдениетте әдеттегідей орын алғаны сонша, болашақ ұрпақтар оны бір күні оның бұл екенін түсінбестен қолдана алады.